26 apr Interview Nederland Kantelt: “Het kàn: een liefdevolle financiële sector!”
“Never waste a good crisis”, luidt het bekende gezegde. De financiële crisis heeft echter niet de veranderingen en hervormingen gebracht waar velen op hoopten. Vanuit Nederland Kantelt richt Joyce Velu zich, samen met andere enthousiaste vernieuwers, op de kanteling van de financiële sector omdat daar “de kiem gelegd wordt voor ander soort samenleving”. De vernieuwers zijn er, de wil is er, de noodzaak is er….wanneer gaat de sector om?
“Om stappen te kunnen zetten, moest eerst duidelijk worden waar het binnen de sector scheef zit”, vindt Joyce. “Wij hebben een groep met financiële vernieuwers bij elkaar gebracht en hebben samen het systeem geanalyseerd, gediagnostiseerd eigenlijk. Volgens ons is de financiële sector losgezongen van de reële economie, is de sector onmogelijk complex geworden, de klant steeds verder uit beeld verdwenen en is er veel te weinig focus op de langere termijn. Ook gelden binnen de sector nog teveel zogenaamde ‘masculiene waarden’”. Te denken valt dan aan: risicovol gedrag wordt beloond, assertiviteit en hardheid zijn de norm, nadruk ligt op competitie en winst. “Bovendien hebben we als ‘publiek’, bij het zien van die enorm complexe financiële sector steeds een vage hoop dat de bankiers zelf wel zullen weten wat ze doen en dat de politici de boel in de gaten houden omdat zij het beter snappen. Maar dat is niet zo. Het proces is heel gefragmenteerd”.
Het moet simpeler, iedereen moet kunnen snappen hoe het werkt
De groep financiële vernieuwers besloot vervolgens een nieuwe set waarden te formuleren. Deze waarden moeten, volgens de groep, aan de basis staan van een financieel systeem dat weer dienend is aan mens, samenleving en economie. Winst maken is prima, maar niet als dit een van de belangrijkste doelen is. “Rechtvaardigheid is voor ons een kernwaarde in het nieuwe financiële systeem. Het is nu zo dat geld nog meer geld aantrekt. Dat betekent veelal dat mensen die het geld het meest nodig hebben er nauwelijks over kunnen beschikken en daarmee weinig kansen hebben en krijgen. Ook moet een toekomstig financieel systeem liefdevol zijn. Dat kwam heel nadrukkelijk uit de groep zelf. Dat vond ik fantastisch! Het voelt ergens meteen als een tegenstelling: liefdevol en geld. Concreet betekent een liefdevolle financiële sector voor ons: risico’s delen, begrip voor falen, vergeven, kansen bieden, openheid, eenvoud, zorgen en beschermen. Dat laatste bedoelen we overigens niet betuttelend maar meer als zorgen dat iemand zelf zijn beslissingen kan nemen”.
Met deze lijst nieuwe waarden en normen kon het echte werk beginnen. Joyce Velu en Robbert Vesseur zijn volop bezig met de opzet van een ‘Good Finance Hub’ in Amsterdam. “Het doel is de nieuwe financiële sector samen vorm te geven. Er zijn talloze vernieuwers (start-ups en bankiers) die volgens ‘onze waarden’ nieuwe bedrijven of financiële producten opzetten. Dit vindt plaats aan de randen van de sector. Wij geloven dat het nodig is om deze initiatieven krachtiger te maken, zodat zij gezamenlijk meer impact hebben. Het zijn start-ups die gebruik maken van nieuwe technologieën, klantgroepen bedienen die niet of moeilijk terecht kunnen bij de grootbanken. Door hen fysiek op een locatie en online met elkaar in contact te brengen willen we hen versterken”.
En, niet onbelangrijk: het systeem moet eenvoudiger. Joyce ”het moet simpeler, iedereen moet kunnen snappen hoe het werkt”. Inmiddels is Joyce, met Martijn Jeroen van der Linden (TU Delft & Ons Geld) en Igor Kluin (Monyq), bezig de ‘Vereniging voor Financiële Versimpeling’op te richten. “We willen met deze vereniging een stem geven aan consumenten, bankiers en ondernemers die zien en voelen dat vereenvoudiging noodzakelijk is, maar niet weten hoe het aan te pakken. Vervolgens willen we als een soort smeerolie tussen partijen helpen de vereenvoudiging te realiseren. Wij geloven dat vereenvoudiging een vliegwiel is om ook verandering op andere vlakken te realiseren”.
Tegelijkertijd is Joyce met vrouwelijke bankiers een groep gestart die zich buigt over hoe zogenaamde ‘feminiene waarden’ meer ruimte kunnen krijgen in de bancaire wereld. Zelf moest ze in eerste instantie weinig hebben van dat, in haar ogen, gekunstelde onderscheid tussen mannelijk en vrouwelijk. “Maar sinds ik in de financiële wereld rondloop en meer bekend ben met hoe het daar gaat, zie ik dat er een gebrek is aan die ‘feminiene waarde’. Dat is in principe niet aan geslacht gebonden, maar het helpt wel als er meer vrouwen in de sector gaan werken. Meer nadruk op feminiene waarden betekent zoiets als: meer ruimte voor ervaring, gevoel, intuïtie en wijsheid. Náást kennis en regels en kaders. Dan ontstaat er meer balans”.
Waar komt haar fascinatie voor deze sector vandaan? Joyce: “ik heb altijd al een fascinatie voor de financiële wereld gehad. Ik had niet zozeer de wens om er te werken maar wilde weten hoe het systeem werkt. Een voorbeeld is al het aanvragen van een hypotheek: persoonlijk moest ik mijn best doen om te begrijpen welke mogelijkheden er allemaal waren en hoe het toch mogelijk is dat ik zo’n hoge lening kon krijgen op basis van mijn salaris. Het leek een grote bubbel. Nu ik beter begrijp wat geld is, hoe geldcreatie werkt en welke rol financiele instellingen spelen, zie ik dat het eigenlijk ook een bubbel is..
Deze interesse viel perfect samen met haar fascinatie voor de achterliggende structuren, de motivatie en bewuste en onbewuste psychologische processen waarop mensen binnen organisaties hun handelen baseren. Joyce studeerde organisatiepsychologie en verdiept zich graag in de sociale en psychologische context van ons handelen. Joyce: “De werkelijkheid is ook een sociaal construct. Hoe je de dingen ziet of ervaart, wat je gelooft, hoe je met anderen en jezelf omgaat…het is allemaal voor een belangrijk deel afhankelijk van je relatie tot de sociale context”. Het viel Joyce op dat mensen, afhankelijk van hun rol, lijken te kunnen schakelen tussen de waarden die zij belangrijk vinden. “Mensen weten heel goed wat de belangrijke dingen in het leven zijn. Vreemd is het, dat die waarden, zodra je in een andere maatschappelijke rol stapt, veranderen. In de rol van ‘consument’ of ‘werknemer’ heb je andere belangen dan ‘zoon en mantelzorger van een bejaarde moeder’ of ‘ouder van een kind met leerproblemen’. Dat fascineert mij enorm”.
Binnen het financiële systeem lijkt het extra moeilijk die menselijke maat en kernwaarden in het oog te houden en ernaar te handelen. Joyce: “Het is een overheersend systeem, zowel voor consumenten als voor bankiers. Ook die laatsten missen het overzicht, omdat ze zich hebben gespecialiseerd en verantwoordelijk zijn voor een klein stukje. Ter vergelijking: in de energiesector vindt inmiddels bijna iedereen -politiek, burgers, mensen die in de sector werken- dat een verandering naar duurzame energiebronnen noodzakelijk is. Dat is in de financiële wereld anders. Na de bankencrisis is daar eigenlijk weinig veranderd. Het toezicht is verscherpt, de regels zijn strenger geworden, wat een vloek en een zegen tegelijk is: regels geven bescherming tegen uitwassen en tegelijkertijd remmen ze noodzakelijke verandering en innovaties. Tegelijkertijd ziet een groeiende groep mensen, ook degenen werkzaam bij financiële instellingen, wél dat transitie nodig is. Zij zien dat ontwikkelingen als blockchain en de vele start-ups in deze sector veranderingen onafwendbaar maken”.
Als je naar de grotere, maatschappelijke context kijkt is er sprake van een enorme focus op meetbaarheid, efficiency en een neiging alles in geld uit te willen drukken. “Als er geen geld mee te verdienen valt, dan heeft het niet veel waarde, dat is het geldende idee. Terwijl veel dingen die mensen het allerbelangrijkste in hun leven vinden, juist niet in geld uit te drukken vallen”.
Het is nogal wat…deze transitie heeft duidelijk heel wat voeten in de aarde. Het is zo groot, wordt ze er niet een beetje moedeloos van? Maar volgens Joyce is er juist ontzettend veel positiefs gaande, er is veel om enthousiast over te zijn en energie van te krijgen: “er zijn absoluut zijn dingen aan het schuiven, ik heb geen idee hoe lang het nog duurt, maar overal in de wereld is de beweging zichtbaar. Dat streven naar balans, naar vrijheid, naar liefde, ik denk dat dit prevaleert”.